Hoe Van Gogh naar Groningen kwam

Over eigenzinnige Groningers en ondernemende studenten die Van Gogh en de moderne kunst in 1896 naar het Noorden brachten.

Tekst: Ruby Dijk
Fotografie: Suhaila Sahmarani

In de hal van het museum is een muurschildering gemaakt over het verhaal achter de expositie.

​Op 28 november werd de nieuwe expositie in het Groninger Museum aan de pers voorgesteld: Hoe Van Gogh naar Groningen kwam. De tentoonstelling werd voor het grote publiek geopend op 30 november.

De middag begon in de stationshal van het Centraal Station, waar de aanwezigen de officiële opening van de speciaal voor deze tentoonstelling gemaakte luistercabine bij mochten wonen. De cabine, bestaande uit vier treinzitjes en een verzameling voorwerpen die doen denken aan Van Gogh, zal zo lang de tentoonstelling te zien is in de stationshal staan om passerende reizigers te attenderen op het bestaan van de expositie. Daarnaast speelt het Centraal Station een hoofdrol in het verhaal over hoe Van Gogh naar Groningen kwam, en op deze manier wordt de historische ruimte betrokken bij de ervaring, zo vertelt een persmedewerker van het Groninger Museum.
​
Nadat stationsmanager Gertrud Kuis en algemeen directeur van het Groninger Museum Andreas Blühm elkaar de hand hebben geschud en geheel in thema van de expositie een bos zonnebloemen in ontvangst hebben genomen, vertrekken we onder leiding van een hostess in gepaste historische kledij naar de zalen van het museum. Voordat we met eigen ogen de collectie mogen bewonderen, vertellen de co-curators Mariëtta Jansen en Belle de Rode en de maker van de bij de tentoonstelling samengestelde catalogus Anneke de Vries hoe het geheel tot stand is gekomen. ​

De luistercoupé in de stationshal van het Centraal Station Groningen

Stationsmanager Gertrud Kuis en algemeen directeur van het Groninger Museum Andreas Blühm openen de luistercoupé.

Jansen houdt zich tot dan toe voornamelijk bezig met onderzoek naar kunstcollectief De Ploeg, maar de duidelijke invloeden van Van Gogh op het werk van de Groningse kunstenaarsvereniging zetten haar ertoe aan hier verder in te duiken. Wat ze vervolgens vindt, beschouwt ze als een ‘verrijking van het verhaal’ zoals het bekend was. Om de kunstwereld flink op te schudden, organiseerden in 1896 en 1897 zes studenten van de Rijksuniversiteit Groningen – waaronder de later wereldberoemde historicus Johan Huizinga – acht opzienbarende tentoonstellingen in het Groninger Museum. Het bleek een sleutelmoment voor de ontwikkeling van de moderne kunst, zoals te lezen op de website van het Groninger Museum. ‘Het waren jonge makers die voor opschudding zorgden in de kunstgeschiedenis’, beschrijft Belle de Rode.

Anneke de Vries had een leidende rol in het samenstellen van het boek dat ter ere van en als aanvulling op de tentoonstelling werd uitgegeven door WBooks. Ook zij ziet het verhaal, dat werd herleidt aan de hand van brieven en ooggetuigenverslagen, als ‘het verruimen van de culturele geschiedenis’. De verdiepende uitgave is onder meer geschreven door en gebaseerd op het onderzoek van gastconservator Mariëtta Jansen. ​

De kunstenaars van De Ploeg werden geïnspireerd door Van Gogh.

Tijd om de zaal op te gaan. De expositie is opgedeeld in vijf ruimtes waarin – net als in 1896 – werken te zien zijn van Jan Toorop, Belgische symbolisten en Franse prentkunstenaars, waaronder Henri de Toulouse-Lautrec: allemaal vernieuwers binnen de bestaande kunstorde. Naast deze werken zien we instrumenten, voorwerpen en dia’s uit de wetenschap, die ook allemaal op hun eigen manier bijdroegen aan de ontwikkelingen en vooruitgangen van de tijd.

Blikvanger van de expositie is natuurlijk de Van Gogh ruimte. 38 van zijn werken zijn te bewonderen in hetzelfde museum waar er ooit maar liefst 128 tentoongesteld werden. Toentertijd kwamen de bijdragen grotendeels uit de privécollectie van Johanna van Gogh-Bonger, Vincent’s schoonzus. De schilderijen werden in kisten met de trein naar Groningen vervoerd. ‘Zo ging het nu niet’, zegt Belle de Rode goedlachs. Na drie jaar brieven schrijven is er in samenwerking met veel meer partijen dan toen een mooie collectie verzameld. De échte meesterwerken ontbreken, maar er zijn replica’s van deze schilderijen aanwezig die niet alleen bekeken, maar ook aangeraakt mogen worden.
​
De échte Van Gogh’s zijn veel te kwetsbaar om van zo dichtbij te kunnen ervaren. Er mag dan ook niet met licht gefotografeerd of gefilmd worden. Ook moet er binnen de expositieruimte slim omgegaan worden met belichting. 'Sowieso mag werk op papier maar heel laag worden uitgelicht', verklaart De Rode. Van Gogh bracht een specifiek soort lak over zijn schilderijen aan. 'Als je daar heel veel licht op zet, verdwijnt die lak met de tijd. Dus we moeten alles donker belichten om het zo goed mogelijk te waarborgen.'

Hoe Van Gogh naar Groningen kwam is nog tot maandag 5 mei 2025 te zien in het Groninger Museum. Voor meer informatie over tickets en toegangstijden kijkt u hier. ​