EXIT Macbeth NNT
Tekst Gerrit Brand
Fotografie Martijn Halie
Hoe te beginnen? Er zijn al heel wat recensies van deze spectaculaire opvoering van EXIT Macbeth gepubliceerd en die waren niet altijd even positief. Ook niet slecht, maar lauw. Ik zag het stuk op 29 september in de Stadsschouwburg in Groningen. Daar speelt het nog twee dagen om vervolgens het land in te trekken en op 29 november nog weer voor een paar dagen terug te keren naar Groningen, het thuisadres van het Noord-Nederlands Toneel.
Om maar meteen met de deur in huis te vallen: EXIT Macbeth is een grandioze voorstelling. Een visueel spektakel met een fantastische soundtrack. Bovendien zitten er ook nog een boodschappen in. Die je zelf mag ontdekken. Waar je natuurlijk wel ontvankelijk voor moet zijn.
Het heeft geen zin de hele geschiedenis van Macbeth van Shakespeare (geschreven in 1609) overhoop te halen. Waar het op neer komt is dat EXIT Macbeth (het woord EXIT zegt het al) het zonder Macbeth moet stellen. In het oorspronkelijke stuk komen heksen voor. Deze heksen zijn door de twee Duitse regisseurs, Jana Vetten (1989) en Jan-Christoph Gockel (1982) centraal gesteld in hun stuk.
Tekst Gerrit Brand
Fotografie Martijn Halie
Hoe te beginnen? Er zijn al heel wat recensies van deze spectaculaire opvoering van EXIT Macbeth gepubliceerd en die waren niet altijd even positief. Ook niet slecht, maar lauw. Ik zag het stuk op 29 september in de Stadsschouwburg in Groningen. Daar speelt het nog twee dagen om vervolgens het land in te trekken en op 29 november nog weer voor een paar dagen terug te keren naar Groningen, het thuisadres van het Noord-Nederlands Toneel.
Om maar meteen met de deur in huis te vallen: EXIT Macbeth is een grandioze voorstelling. Een visueel spektakel met een fantastische soundtrack. Bovendien zitten er ook nog een boodschappen in. Die je zelf mag ontdekken. Waar je natuurlijk wel ontvankelijk voor moet zijn.
Het heeft geen zin de hele geschiedenis van Macbeth van Shakespeare (geschreven in 1609) overhoop te halen. Waar het op neer komt is dat EXIT Macbeth (het woord EXIT zegt het al) het zonder Macbeth moet stellen. In het oorspronkelijke stuk komen heksen voor. Deze heksen zijn door de twee Duitse regisseurs, Jana Vetten (1989) en Jan-Christoph Gockel (1982) centraal gesteld in hun stuk.
Heksen
De heksen worden gespeeld door een internationale cast van vijf vrouwen: Angela Herenda, Sarah Janneh, Bien de Moor, Rosie Reith en Jésula Toussaint Visser. Zij dansen en zingen en voeren acrobatische toeren uit met een aantal dieren in het woud: een gier, hert, schaap, meeuw, raaf en vos. Poppenmaker Michael Pietsch creëerde deze dierenpoppen samen met een taxidermist van het Berlijnse Natuurmuseum. Normaal gesproken staat Pietsch zelf als poppenspeler op het toneel. Toen hij echter het interdisciplinair ensemble van dansers en acteurs aan het werk zag, besloot hij het spelen met de dieren over te laten aan de dansers/acteurs. De dieren worden door hen met alle respect opnieuw geanimeerd, wat letterlijk betekent: leven ingeblazen De dieren worden zo een symbool voor hoe wij de natuur behandelen. En dat mag wel het centrale thema van het stuk genoemd worden. Voortdurend wordt gerefereerd aan de natuur en de manier waarop wij mensen deze kapot maken.
Macbeth uit Macbeth gehaald
Wat de makers gedaan hebben is Macbeth uit het stuk Macbeth halen. Daarmee verdwijnt de hele structuur, de plot, van het stuk en wat je dan overhoudt is ruimte voor alles wat altijd al aan de rand van het originele verhaal figureerde, maar nooit in de schijnwerpers stond: heksen, natuur en dieren. Want, stellen de makers, wat hebben we er eigenlijk aan om in een hedendaags perspectief de klassieke slechterik op een voetstuk te blijven plaatsen?
Goede vraag. Mijn interesse voor het stuk werd gewekt doordat ik in de zomervakantie – na alle boeken die ik naar mijn vakantieadres meegenomen had uitgelezen te hebben – op een bundel verzamelde toneelstukken van Shakespeare stuitte. Ik dacht eindelijk eens de klassieke stukken waar ik in mijn leven al zo vaak in begonnen was (maar nooit uitgelezen had) te gaan lezen. Ik begon met Hamlet. Met veel pijn en moeite las ik het stuk uit, in het Engels trouwens, en vroeg me af waar iedereen zich altijd zo druk om maakt en waarom men Shakespeare verafgoodt.
Bij Shakespeare gaat het meestal om macht, wraak, liefde, verraad, noem maar op, de traditionele literaire thema’s. De makers van EXIT Macbeth hebben die thema’s in zekere zin links laten liggen en zich geconcentreerd op thema’s waar we in de huidige tijd mee te maken hebben: klimaat, natuur, de kracht van vrouwen en dergelijke. Op een gegeven moment wordt gesteld, dat als de mens zou moeten kiezen, dat hij dan kiest voor de heks, de profetie. De heks kan ook de tijd uitwissen, want de heks is aan alles ontstegen. Ergens wordt ook gesteld dat wij mensen in het heden leven maar in het verleden en in de toekomst denken.
Geen uitleg
Maar goed, ik zal geen poging doen het stuk uit te leggen. De makers zelf geven al een tip: ‘Bekijk EXIT Macbeth als iedere andere NITE- of NNT-voorstelling; het is onmogelijk om alles te zien en te horen. Volg bij het kijken vooral je intuïtie. Laat los wat je denkt te weten en laat je verrassen door een mozaïek, een wervelwind aan beelden en geluiden en laat je raken.’ Zo is het maar net, je moet dit visuele spektakelstuk gewoon ondergaan. Het zit vol verrassingen.
Trouwens dat brengt me op de vraag, wat is er NNT aan dit stuk en wat NITE / Club Guy and Roni (een dansgezelschap)? De vijf actrices zijn geloof ik ook allemaal dansers, en zullen dus wel tot het Club Guy and Roni gezelschap behoren (had wel wat duidelijker uitgelegd mogen worden in het begeleidend promotiemateriaal).
Soundtrack
Wat ook niet ongenoemd mag blijven is de prachtige soundtrack, zo noem ik het maar even. En de verrassende zang van poortwachter Sarah Janneh, die toch even een opera-achtig idee aan het stuk geeft.
Verder is het einde heel verrassend. Als je denkt, dit was het dan, begint het eigenlijk pas echt spectaculair te worden met een rondswingende en uitstekend spelende Rosie Reith.
Aanrader
Het zal duidelijk zijn: EXIT Macbeth is een verrassend stuk, een aanrader voor wie van (post)modern theater houden, en van dans en muziek. EXIT Macbeth is geen musical maar ook geen echt toneelstuk. Een typische Club Guy and Roni / NNT productie. Waarin ook de teksten erg belangrijk zijn, en het ‘beeld’ ondersteunen. Daarom worden die teksten in twee talen (Nederlands en Engels) links en rechts van het toneel geprojecteerd. Jammer dat die teksten zo hoog zitten, want je moet voortduren even omhoog kijken (en dus wegkijken van het toneel) om ze te kunnen lezen.
EXIT Macbeth is een associatief schouwspel, waarbij de natuur, en bovennatuurlijke krachten, centraal staan. De mens vernietigt de natuur, lijkt de boodschap te zijn. En: we leven in het heden, maar al denkend ook in het verleden en de toekomst. Iedereen weet wat tijd is maar niemand kan het begrip tijd goed definiëren.
We zijn met dit stuk een eind van het oorspronkelijke toneelstuk van Shakespeare afgedwaald. Eigenlijk wordt Shakespeares Macbeth alleen maar als kapstok gebruikt om een kleurrijk, vrouwelijk spektakelstuk op het podium te brengen.
Voor het speelschema, zie: https://nnt.nl/voorstelling/exit-macbeth/
REGIE: JANA VETTEN, JAN-CHRISTOPH GOCKEL
CAST: ANGELA HERENDA, SARAH JANNEH, BIEN DE MOOR, ROSIE REITH, JÉSULA TOUSSAINT VISSER, GIER, HERT, KAMEROENSCHAAP, MEEUW, RAAF, VOS EN VOS
POPPENONTWERP EN COACHING: MICHAEL PIETSCH
COMPOSITIE EN HOORSPEL: MATTHIAS GRÜBEL
KOSTUUM- EN DECORONTWERP: JANINA BRINKMANN
LICHTONTWERP: WIL FRIKKEN
GELUIDSONTWERP: ROBERT VAN DELFT
DRAMATURGIE: THOMAS LAMERS, KARIN STRANNED (STAGIAIR)
REGIE-ASSISTENTIE: LUDY GOLSTEIN
TECHNISCHE CREW: SJORS VRIENS, ROBERT VAN DELFT, TIJMEN HOFSTRA, JAN ALFERS VAN KOOT, MICHIEL SCHNELLE, TOM VOLLEBREGT
 Exit MacBeth - Stills |  Exit MacBeth - Stills |
RSS-feed