Tekst Gerrit Brand
Wel eens in Franeker geweest? Dit authentieke Friese stadje ligt wat afgelegen tussen Leeuwarden et ligt wat afgelegen tussen Leeuwarden en Harlingen. In Noord-Friesland dus. De meeste mensen racen er langs van en naar de afsluitdijk. Maar het is de moeite waard om er eens een stop te maken. Al was het alleen maar vanwege het oudste Planetarium van Europa dat daar te vinden is. In de achttiende eeuw gebouwd door Eise Eisinga over wie nu een prachtige biografie is verschenen. Het Planetarium is voorgedragen voor de Unesco werelderfgoedlijst.
​
Geen dikke pil, maar een bijzonder mooi uitgevoerd, hardcover boek (met een heel speciaal stofomslag – poster van de sterrenhemel in het Planetarium), geschreven door Arjen Dijkstra, directeur van het Universiteitsmuseum in Groningen. Via tientallen, voorheen onbekende, bronnen weet hij een verrassend beeld te construeren van de Hemelbouwer. Dijkstra plaatst Eisinga in de context van grote economische, politieke en wetenschappelijke veranderingen. Hij laat zien dat de geschiedenis van Eisinga en het Planetarium nauw verweven zijn met het ontstaan van het moderne Friesland én Nederland.

​On fait parfois des vagues (We maken soms golven) is de zevende roman van Arnaud Dudek (1979). Het is de tweede roman die uitgeverij Nobelman uitgeeft van de Franse schrijver die tegenwoordig in Parijs woont. In 2012 gaven we Rester sage (Braaf blijven) uit en dat boek kreeg goede kritieken. Over We maken soms golven is de Franse pers nog lovender.

De kans op een mooie promotie in Groningen grijpt Renée met beide handen aan. Haar vriend Frank, een ras Amsterdammer, is veel minder enthousiast over deze verhuizing. Een heel oud politiedossier dat Renée al jaren bezighoudt, pakt ze opnieuw op. Maar als een vooraanstaande arts in Groningen op afschuwelijke wijze vermoord wordt, staat ze opeens in de spotlight. Frank, die het gevoel heeft in de schaduw beland te zijn, stort zich op zijn eigen zoektocht.
Steeds meer gruwelijkheden komen aan het licht. Bij Renée groeit de overtuiging dat het motief zich ergens achter de grauwe muren van het ziekenhuis moet bevinden. Maar gaat het Gronings Medisch Centrum zijn geheimen ook prijsgeven?

Tekst Gerrit Brand
 
Af en toe doe je jezelf iets aan. Zoals te besluiten het laatste boek van Martin Amis te lezen en er een ‘stuk’ over te schrijven. Een recensie wil ik het niet noemen. Een beschouwing, gebaseerd op notities gemaakt tijdens het lezen van Uit de eerste hand (Inside Story), een roman van 628 pagina’s. Een roman. Maar het is helemaal geen roman.

Door Æde de Jong

Vorige maand verscheen de eerste dichtbundel van Judith Omtzigt, Taboe. De bundel bestaat uit drie afdelingen: een titelloze, 'Westerse wijzen' en 'De cijferprins'. Aan het begin staat een motto van Morrissey: There is a light and it never goes out. We hoeven dus niet op een tranendal te rekenen. 

De gedichten lijken soms heel simpel, en soms is dat ook zo, maar vaak schuilt er meer achter. De filosoof Omtzigt wil in de gedichten ook gehoord worden: ‘in wie de roos van/ het geweten bloeit,/ die is het meeste beest’. Dit is een strofe die je een paar keer moet lezen, die je intuïtief wel denkt te begrijpen, maar die je niet zomaar kunt deconstrueren. Je zou het tegenovergestelde verwachten: dat juist degene met een ‘bloeiend’ geweten minder beestachtig is. Misschien is 'beest' hier iets positiefs en moeten we ons eerder druk maken over de mens. Kortom: de gedichten zijn open voor verschillende interpretaties en zetten je aan het denken.

Ik stuitte op een paar prachtige regels, zoals: ‘maar ik zoek woorden waarin/ mijn hart kan slapen –’, of: ‘een vogel is een landdier/ voor wie inziet/ dat de hemel hem/ tot vliegen heeft verleid.’

De gedichten tasten schoonheid en waarheid af en onderzoeken tegenstellingen als licht en duisternis. Het zijn zoektochten naar vrijheid, naar eenheid. Daarbij worden niet alleen de Ideeën van Plato genoemd - al kan het zijn dat je 'boven de grot bent uitgerezen' -, maar ook de boomkwekerij uit Omtzigts jeugd: ‘Hij telt/ heesters en coniferen,/ hij maakt toekomst/ uit water en aarde.’

Het gedicht ‘Het meer’ gaat ook over (Omtzigts?) jeugd, maar streeft naar een universele betekenis door de mythe van Narcissus erin te verwerken: ‘Ik stond aan dit meer […] Ik zag mijn ware spiegeling/ toen al.’ Hoewel het water het spiegelbeeld als eerst van rimpels voorziet, volgt de tijd al snel: ‘Waar ik ook kijk/ raakt de tijd het water.’ Er is geen ontsnappen aan.

Omtzigt schrijft verder een paar rake regels over de dood: ‘De woorden die het zeggen,/ weet dat geen sterveling ze vindt’. De nabestaanden wordt afgeraden naar woorden te zoeken, het is verspilde moeite. Zo staan er wel meer vondsten in de bundel: ‘Paradijzen laten me koud. Die met roomservice/ en die waar je in moet geloven.’  
 
Sommige gedichten moeten zoals gezegd een aantal keer herlezen worden om ze open te kunnen breken. Het zijn geen hermetische gedichten waarvoor je  danig geschoold moet zijn, maar soms is enige kennis wel handig. Degenen die daar niet van houden, die niet alleen intuïtief willen genieten, komen ook aan hun trekken. Er staan genoeg toegankelijke gedichten in Taboe. 


Taboe, Judith Omtzigt, hardcover, 52 pagina's, Nobelman, €19,95. Bestel het boek hier.

​​Over het boek: 
Een cursus buikdansen veranderde Carla’s leven in een wervelend, avontuurlijk bestaan als succesvol artiest in binnen- en buitenland. Haar Libanese buikdanslerares, zelf vroeger een gevierde danseres in de nachtclubs van Beiroet, geeft haar de artiestennaam Samiera. Met haar oriëntaalse show is Samiera een welkome aanvulling op de showgroep van de revue Het Showpalet, waar ze van het ene op het andere moment ook assistente van een illusionist wordt. Maar Samiera wil meer. Van een oud-fakir leert ze vuurspuwen en over glasscherven lopen. Aangemoedigd door haar leermeester koopt Samiera haar eerste slang, een 2 meter lange tijgerpython.

Chateau Désir, Herman Stevens  ****

door Gerrit Brand
 
Je hebt in de Nederlandse literatuur de bestsellers, de boeken van schrijvers van wie elk boek, hoe goed of slecht ook, breed aandacht krijgt van alle denkelijke media. Recensies en interviews in dagbladen en op tv die elkaar meestal overlappen. Zozeer dat je je afvraagt waarom men de redactionele pagina’s en zendtijd niet aan andere, minder bekende maar vaak betere schrijvers besteedt.
Herman Stevens is, net als Marcel Möring, zo’n schrijver die blijkbaar niet interessant is voor het grote publiek. Geheel ten onrechte overigens.

​Lotgevallen, Nara Vidal verschijnt op 2 oktober a.s.
Op 2 oktober 2020 verschijnt bij Uitgeverij Nobelman de roman Lotgevallen (Sorte) van de Braziliaanse schrijfster Nara Vidal. Het boek is hoogst actueel, met thema's als emigratie, armoede, slavernij, (slavernij verleden) en schandalen in de Katholieke kerk. Bovendien prachtig geschreven.
 

Jaarlijks wordt in Alkmaar op 18 november, de geboortedag van Joost Zwagerman (1963-2015), de Joost Zwagerman Lezing gehouden. Hiervoor wordt een vooraanstaande schrijver, journalist of beeldend kunstenaar van internationale betekenis uitgenodigd om te reflecteren op het belang van beeldende kunst en literatuur en de relatie tussen de twee domeinen. ​