Tekst door Ruby Dijk

Uitgeverij Elikser geeft een boek uit van Hennita de Jager en Marten Ketelaar. Onaf Mens? De zoektocht naar een goed leven is een diepgravende briefwisseling tussen moeder en zoon over essentiële beslissingen over het leven en de gevolgen daarvan.

Tekst door Gerrit Brand
​
Uitgever Jurgen Maas legt zich helemaal toe op het uitgeven van literatuur uit het Midden-Oosten en Noord-Afrika. Oorspronkelijk in het Arabisch geschreven werk. Dat is een nobel streven dat respect afdwingt. Want rijk word je er vast niet van. Onlangs verscheen bij de uitgeverij de roman Een tuin voor verloren benen van de Palestijnse, uit Gaza afkomstige schrijver Mahmoud Jouda. Het boek is heel mooi vertaald door Djûke Poppinga.

​Door Gerrit Brand

​Om maar meteen met de deur in huis te vallen: ik ben een fan (bewonderaar, liefhebber) van het werk van Cormac McCarthy. Hij overleed in 2023 en werd bijna 90 jaar oud. Onlangs verscheen de verstripte versie van The Road (De Weg) van de hand van de Franse striptekenaar Manu Larcenet, in een mooie hardcover-editie.

​Door Léon Boer
​
​We gaan ruim dertig jaar terug in de tijd. Vlak voor kerst in december 1991 barstte de bom in het Stadhuis van Groningen. Twee medewerkers van de afdeling financiën komen tot de ontdekking dat directeur van de Groningse Kredietbank (GKB) opdracht heeft gegeven om vanuit gemeenschapsgeld een hypotheek van 16,8 miljoen gulden over te maken aan het bedrijf Brio Hueting. Dit brengt de bal verder aan het rollen. De GKB-directeur heeft ongehinderd voor 124,2 miljoen gulden aan discutabele kredieten verstrekt. Het komt Groningen op een strop van ruim 58 miljoen gulden te staan.
De bom barstte ook in de PvdA, toen almachtig in een college waarin het drie wethouders leverde. De flamboyante en dominante wethouder Ypke Gietema gooide na precies 10 jaar wethouderschap de deur achter zich dicht. En trok de toen net nieuwbakken PvdA wethouder Piet Huisman, de politiek verantwoordelijke voor de GKB, onvermijdelijk in z’n val mee. Willem Smink volgde Gietema op. Evenals Klaas Swaak op de portefeuille Sociale Zaken (waar GKB onder viel).

Door Æde de Jong

Wat is er mooier dan een boek dat je aanzet tot het lezen van andere boeken? Boekhouders van de vergankelijkheid. Late stijl in nieuwe poëzie is zo’n boek. Je legt het tijdens het lezen geregeld aan de kant om de gedichten, bundels en dichters die Mathijs Sanders bespreekt te (her)lezen. Zo is de titel van het boek een verwijzing naar een gedicht van Cees Nooteboom, die op zijn beurt refereert aan de negende-eeuwse Chinese dichter Li Ho, die hij een ‘boekhouder van de vergankelijkheid’ noemt. Een prachtig beeld.

Het gaat om late stijl in de oeuvres van hedendaagse modernistische dichters. Daarbij gaat het niet zozeer om de stroming aan het begin van de 20e eeuw, maar om de denkstijl. Een denkstijl die hedendaagse dichters ook kunnen hanteren, dus. De oeuvres van modernistische dichters bestaan vaak uit drie fasen: een fase waarin de jonge dichter de traditie verkent, de middelste fase waaraan de dichter zijn plaats in de literatuurgeschiedenis dankt en de late fase, een beetje een ondergeschoven kindje in de literatuurkritiek – waarover Sanders’ boek dus wel gaat – die ‘inconsistent lijkt met eerder werk’.
De enige echt modernistische fase is de middelste. Je begint niet als modernist, want je moet het modernisme eerst ‘veroveren’. Het werk uit de late periode heeft meer weg van het zogeheten ‘metamodernisme’, een fascinerende stroming die Timotheus Vermeulen poneerde, die ‘oscilleert’ tussen modernisme en postmodernisme – een dankbaar onderzoeksonderwerp, maar dat terzijde.

Dichters die tot die stroming gerekend kunnen worden, zijn H.C. ten Berge, Piet Gerbrandy en Menno Wigman. Niet voor niets werden deze dichters tijdens de boekpresentatie van Boekhouders afgelopen donderdag dan ook enkele keren aangehaald (en prachtig voorgedragen) door de Nijmeegse neerlandici Jos Joosten en Lisa Rooijackers, die net als Mathijs Sanders zelf een mooie toelichting, aanvulling en een zoeklicht op Boekhouders van de vergankelijkheid gaven.
De late stijl wordt gekenmerkt door een sterk besef van vergankelijkheid, maar juist ook door een ‘opvlammende’ productiviteit. Deze dichters zijn schatplichtig aan het verleden. Niet alleen hun eigen verleden, maar ook de traditie. Met de toekomst, die niet meer in jaren, maar in dagen uitgedrukt wordt, gaan ze allemaal op hun eigen manier om. Mathijs Sanders onderzoekt hoe de late stijl in de oeuvres van een aantal dichters naar voren komt.

Het is heel interessant om te zien hoe verschillende dichters – zoals H.C. ten Berge, Cees Nooteboom, Judith Herzberg en Joke van Leeuwen – hiermee omgaan. H.C. ten Berge herneemt zijn oude werk bijvoorbeeld voortdurend: hele gedichten en reeksen krijgen in nieuwe bundels weer een nieuwe context of worden bewerkt. In de verzamelbundel van Cees Nooteboom worden de bundels juist – in de originele versie – in omgekeerd chronologisch volgorde opgenomen. Hierdoor krijgt de lezer een mooi overzicht van het hele oeuvre, waarbij vroeg werk – dat de volleerde late dichter wellicht zou kunnen ‘verbeteren’ – intact wordt gelaten om juist de ontwikkeling van de dichter in kaart te brengen.
Op het laatst wordt het werk van Menno Wigman kort aangehaald. Wigman was ‘van meet af aan een “late” dichter’, die in feite honderd jaar te laat werd geboren. Zijn poëzie kenmerkt zich door de ‘dialectiek’ tussen doodsdrift en levenslust, die pas in het laatste gedicht (‘Oneindig wakker’) van zijnlaatste bundel bij leven, Slordig met geluk (2016), lijkt te worden opgelost. De levenslust wint. En daarna sterft de dichter

​De tranen van de stad, Leo Pauw
 
David Blok, Amsterdammer, gepensioneerd journalist, is verwekt op Dolle Dinsdag, 5 september 1944, en precies negen maanden later geboren, op 5 juni, vlak na de bevrijding. Wel of geen oorlogskind? Vlak voor haar dood vertelt zijn Joodse moeder hem na vijfenzestig jaar de werkelijke geschiedenis van zijn vader, een geheim dat David daarna lang voor zich houdt. Maar als hij een brief krijgt van Arend, een oude boezemvriend, begint het te spoken in zijn hoofd. Aan die hechte vriendschap kwam destijds een abrupt einde. Samen met zijn vriendin Marthe en kleindochter Pat onderzoekt hij zijn verleden. Hij blikt terug op zijn studententijd, zijn vriendschap met Arend, de bergtochten die ze samen maakten en vooral op de ideeën die ze hadden toen ze jong waren: het was verachtelijk om passief te blijven en het leven lijdzaam te ondergaan. Ze vinden elkaar terug, na al die jaren, en trekken nog één keer samen de bergen in. Waar een onverwachte ontknoping niemand onberoerd laat.

​Mannen in de zon van Ghassan Kanafani 

Een beschouwing door Gerrit Brand

Om maar meteen met de deur in huis te vallen: Mannen in de zon van Ghassan Kanafani zou iedereen moeten lezen. Hoewel deze korte roman al zestig jaar geleden werd geschreven, is hij actueler dan ooit. Vooral sinds de wrede aanval van Hamas vanuit Gaza op Israël op 7 oktober 2023 en de daaropvolgende nietsontziende, moorddadige reactie van Israël waarbij zo langzamerhand heel Gaza verwoest is en al meer dan 25.000 Palestijnen zijn vermoord, om maar niet te spreken van de ontelbaar vele gewonden.
Het is het verhaal van Palestina, van de Nakba (de verdrijving van de Palestijnen van hun land). Daarnaast laat het zien dat het vluchtelingenprobleem, compleet met mensensmokkelaars, niet van de laatste tijd is. Wat dat betreft is er niets nieuws onder de zon.
 
Wie mij kent weet dat ik al twintig jaar een band heb met Libanon. Ik ben er vele malen geweest. Ik ken het hele land, van noord tot zuid. De hoofdstad Beiroet en het meest zuidelijk gelegen Tyre, niet ver van de Israëlische grens,  zijn de steden die ik het beste ken. 

 
De nieuwste roman van de in Groningen wonende Freek van Apeldoorn is een subtiel verhaal over ouderdom en verlies, over liefde en verlangen en de kwetsbaarheid van relaties. Een verhaal dat zich afspeelt tegen de achtergrond van een wereld in roerige tijden.
 

Over Oorlog van Louis Ferdinand  Céline
Door Æde de Jong 
Enige tijd geleden werd er in Walter’s Bookshop te Groningen een Céline-avond georganiseerd. De spreker was Mathijs Sanders, die even bevlogen college geeft over het (omstreden) werk van Céline als over De Taal Der Liefde van Reve en Mystiek Lichaam van Kellendonk - ook twee beruchte boeken. Landsgrenzen en slechte reputatie hoeven de lectuur van deze boeken niet te verhinderen. Integendeel. Lezen zonder weg te kijken.

​Door Gerrit Brand (tekst en foto's)
 
Moet ik W.F. Hermans (1921-1995) nog introduceren? Lijkt me niet. Over Nederlands grootste schrijver (volgens velen) is alles al wel zo’n beetje gezegd. Zeker na de uitstekende (ik zeg het toch maar even) tweedelige biografie over Hermans van Willem Otterspeer valt er niet zoveel nieuws meer over de schrijver te ontdekken. Toch wisten Hans Renders, Max Pam en Piet Schreuders nog een geweldig boek samen te stellen. Bijna 500 pagina's nooit eerder gepubliceerde foto's, manuscripten en documenten.